Form vermek amacıyla budama: Ağaca form vermek uygun budama ile mümkündür. Soliter (tekil, münferit) ağaçlarda dipten çatallanma ve tekrarlanan çatallar, ayrıca yere paralel eğik gövdeler farklı formlar elde etmek amacıyla yapılabilir. Dikine büyüme yapan ladin, göknar, sedir, araucaria gibi türlerde ve genel olarak koniferlerde, tepe sürgününü keserek çatal oluşturma kesinlikle uygulanmamalıdır. Koniferlerden başta serviler, yalancı serviler, mazı ve ardıçlarda konik tepeler, küre tepeler, tekrarlanan küre tepeler, helezon kıvrılan tepeler, kolumnar veya sütün tepeler, düz duvarlar (pencere veya kapı oluşturacak şekilde duvarlar), dikdörtgen prizma veya küp, kare prizma tepeler, üçgen prizma veya pramit tepeler budama ile yapılabilir. Form verme budamalarında kesinlikle işinin ehli insanlar istihdam edilmelidir. Bilinçsiz işçiler ile form verme budamaları kesinlikle yapılmamalıdır.
Çiçeklenme durumu için budama: Budama yapılırken ağaç ve çalıların çiçeklenme durumu dikkate alınmalıdır. Bazı ağaç ve çalılarda çiçekler geçen yılın sürgünleri üzerinde (erken ilkbaharda çiçek açanlar), bazılarında ise bu yılın sürgünleri üzerinde (yazın çiçek açanlar) çiçek açmaktadır. Geçen yılın sürgünleri üzerinde çiçek açan türlerde (forsitya, kiraz, badem, manolya) vejetasyon başlamadan önce budama yapılırsa, çiçek tomurcuklarını taşıyan sürgünler kesilmiş olur ve o sene budama yapılan ağaç veya çalı çiçek açamaz, yani çiçekli olan bir ağacı çiçeksizleştirmiş oluruz. Bu türlerde budama yapılacaksa, çiçeklenme dönemi geçtikten sonra budama yapılmalıdır. Ocak- şubat aylarında budama yapmak yerine bu türlerde çiçeklenme dönemini izleyen mart, nisan, mayıs aylarında budama yapılır. Oya, hatmi gibi bazı ağaç ve çalı türleri o yılın sürgünleri üzerinde çiçek açar. Bu türlerde budama vejetasyon dönemi başlamadan önce; ya o yılın sonbaharında veya gelecek yılın ocak, şubat, mart aylarında budanmalıdır. Çiçeklenme durumunu dikkate almadan budama yapılması halinde ağaç ve çalıların en güzel ve gösterişli oldukları dönemlerde çiçeksiz olmalarına neden oluruz.
Özel amaçlı budamalar: Topiary ve bonsai çok özel budama yöntemleri olup bu konularda da yüzlerce yazılmış yayın bulunmaktadır. Topiary; bir iskelet oluşturularak bitkilerde budama ile heykeller yapma sanatı, bonsai ise bitkileri minimum hayat koşulları altında besleyerek ve budayarak çok yaşlı fakat çok küçük, minyatür bitki yetiştirme sanatıdır.
Budama Zamanı:
Kuru budama her mevsim yapılabilir. Yeşil budama, yani canlı dalların budanması ise genel olarak vejetasyon döneminin dışında, yani yeni vejetasyon dönemi başlamadan önce yapılmalıdır. Ancak geçen yılın sürgünleri üzerinde çiçek açan türlerde, vejetasyon dönemi içinde kalacak olan, çiçeklerin dökülmesini izleyen günlerde de budama yapılması zorunlu olabilmektedir. Genel olarak budama gövdeye su yürümeye başlamadan hemen önce bitirilmiş olmalıdır. Temel kural bu olmakla beraber, bahçevanların iş yoğunluğu dikkate alınarak budama işi daha önceye çekilebilir.
Su Sürgünü ve Tepe Çökmesi:
Hatalı budamanın sonunda sık karşılaştığımız olaylardan biri de su sürgünü ve tepe çökmesidir. Kök- gövde dengesi bozulan ağaçlarda gövde üzerinde çoğunlukla kabuk içinde bulunan uyuyan tomurcuklar ve gövdenin dibinde kök boğazındaki uyuyan tomurcuklar ve hatta kalın kökler üzerindekiler patlayarak sürgün verirler. Su sürgünlerinin önemli bir kısmı sadece kabuk içinden oluştuğu için ana gövde ile bağlantısı ya hiç yoktur veya çok sınırlı düzeydedir. Bu sebeble fazla gelişemezler. Zamanla dökülürler, ağacın kabuğu üzerinde şekilsiz yumrular bırakırlar. Bu yumrular hastalıklı bir gövde görüntüsü verir. Su sürgünlerinden gelişmiş olan dallar da ileride sağlıklı dal olamazlar; rüzgar, fırtına ve kar bu sürgünleri kolayca gövdeden ayırır.
Hatalı budama ile ağacın tepe tacı çok yukarı itilirse, yani aşırı budama ile tepe çok küçülürse yine kök gövde dengesi bozulur ve gövdede su sürgünleri oluşur. Bu su sürgünleri kökten gelen tüm suyu kullanır, tepeye su gitmez, sonuçta tepe kurur. Bu olaya tepe çökmesi denir. Tepesi çöken ve gövdesinde sayısız su sürgünü oluşan ağaç artık sağlığı bozulmuş, adım adım ölüme giden ağaç olmuş demektir.
Gerçekten büyük bir emek var bu sitede